TRỒNG TIÊU ĐƠN GIẢN KHÔNG KHÓ NHƯ MỌI NGƯỜI NGHĨ QUAN TRỌNG LÀ BÍ QUYẾT VÀ KIẾN THỨC ĐỂ CÓ 1 NỀN NÔNG NGHIỆP HỮU CƠ CHÂN CHÍNH. HÔM NAY CHÚNG TA CÙNG NHAU NGỒI LẠI, XEM XÉT, NGHIÊN CỨU CHÚNG TA ĐANG Ở ĐÂU? KINH NGHIỆM KIẾN THỨC CHÚNG TA ĐÃ ĐỦ CHƯA? LIỆU CHÚNG TA CÓ THỂ BIẾN VƯỜN TIÊU CỦA CHÚNG TA ĐẠT NĂNG XUẤT 15 TẤN/HA NHƯ ÔNG QUÉO HAY KHÔNG? LIỆU CHÚNG TA CÓ THỂ LÀM RA TIÊU ĐỎ GIÁ GẤP 3 LẦN TIÊU ĐEN HAY KHÔNG? LÀM SAO ĐỂ TĂNG THU NHẬP TRÊN 1ha LÊN GẤP 5 LẦN ? HY VỌNG CHÚNG TA BÌNH TĨNH CÙNG NHAU ĐỌC, NGHIỀN NGẪM, ĐÚC RÚT QUA 35 BÀI HỌC VỪA LÀ KIẾN THỨC KHOA HỌC VỪA LÀ KINH NGHIỆM SƯƠNG MÁU, BÍ QUYẾT CỦA BAO NGƯỜI CÙNG SỰ THÀNH CÔNG ĐẠT ĐƯỢC QUA THỰC TẾ CỦA CTY. HÔM NAY CHÚNG TÔI CHÂN TRỌNG CHIA SẺ NHỮNG THÀNH CÔNG ĐÓ CHO BÀ CON. CÁC BÀI HỌC ĐƯỢC SẮP XẾP THEO THỨ TỰ TỪ CƠ BẢN ( từ bài 1 đến bài 14) ĐẾN BÍ QUẾT, NÂNG CAO ( từ bài 15 đến bài 35) CÓ PHẦN NÀO KHÔNG HIỂU MỌI NGƯỜI CÓ THỂ ĐIỆN TRỰC TIẾP ĐẾN CHUYÊN VIÊN KỸ THUẬT CTY ĐỂ TRAO ĐỔI SÂU HƠN.
BÀI 1: KỸ THUẬT CƠ BẢN NHẤT TRONG TRỒNG TIÊU
Nguồn: Sở Nông nghiệp & PTNT
Quy trình kĩ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến Hồ tiêu ở Chư Sê- gia lai
( bà con tự tìm hiểu và đọc thêm vì hơi dài )
BÀI 2: CHIA SẺ VỚI CÁC BẠN MỚI TRỒNG TIÊU
Bài viết là những tâm tình của bạn tieuphong ở Trảng Bom-Đồng Nai dành cho các bạn mới làm quen với nghề trồng tiêu, loại cây trồng “khó tính khó nết” rất mẫn cảm với dịch bệnh. Bài viết còn là tri thức và kinh nghiệm của một người và một đời trồng tiêu muốn san sẻ với cộng đồng
Theo tôi những người trồng tiêu được vài ba năm có thể gọi là nhữngngười mới trồng tiêu. Vì khi cây tiêu đi vào kinh doanh, thường từ 5 tuổi trở lên, mới cho thu hoạch đáng kể.
Trong thời gian kiến thiết cây tiêu ít gặp bệnh tật, thế nên mọi người mới chủ quan, mải mê chạy theo năng suất, chứ ít quan tâm tới việc phòng, chữa bệnh cho cây.
Gần đây tôi thường nhận được nhiều cuộc gọi của nhiều bạn ở những tỉnh trọng điểm trồng tiêu thú nhận rằng: “Từ trước đến giờ tiêu không bị bệnh nên không biết đường chữa”. Nay thì bệnh chết nhanh đã lây lan thành dịch khắp vườn, cứ mỗi ngày chết vài cây… lo quá! Hoang mang, bối rối, bi kịch cuộc đời từ đây. Lẽ thường “có bệnh thì vái tứ phương”. Thế là cuống lên, ai chỉ sao thì làm vậy, thuốc này thuốc nọ, phun phun, xịt xịt… Cuối cùng thì tiền mất tật mang, tiêu chết cứ chết, đất bị ngộ độc, người thì “tẩu hỏa nhập ma” . Phương châm phòng bệnh hơn chữa bệnh, câu nói cửa miệng còn “xưa hơn Diễm” vẫn có giá trị muôn đời.
Ngay từ khi đào hố, làm bồn thì cũng chính cái bồn đó sẽ chôn vùi sự nghiệp trồng tiêu của mình.
Có bạn băn khoăn, nếu không làm bồn thì cho phân tưới nước như thế nào? Chẳng phải lo lắng gì cả, nên đắp đất lên gốc tiêu theo hình mu rùa, ngăn chăn nước đọng vào vùng cổ rễ tiêu. Nhu cầu nước cho cây tiêu không nhiều như café, chôm chôm… Vào mùa nắng nếu không lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt, có thể tưới tràn. Tiêu mới trồng chỉ nên vét sơ thành cái bồn nhỏ. Lưu ý khi làm bồn là kéo đất bên ngoài vào, không nên vét đất bên trong gốc tiêu ra. Khi bón phân thì tưới nước, rê vòi lướt qua các bồn, nhanh tay tưới qua lại vài lần không để nước ngập bồn, phân sẽ tan mà không lo trôi mất.
Các nhà sản suất phân bón thường hướng dẫn lượng phân bón cho cây hằng năm, bón định kỳ chứ không hướng dẫn cho ta nhận biết khi nào cây cần phân. Bạn Minh Vịnh cho ta biết sinh lý của cây thể hiện qua lá. Đúng vậy, chúng ta phải biết quan sát lá cây. Vườn cây phát triển tốt là bộ lá phải xanh bóng, mỡ màng, không tì vết, lúc nào cũng có đọt non…
Bón phân lúc nào là hợp lý, muốn biết thì thường xuyên kiểm tra bộ rễ. Công việc này tôi thường nói vui là “3 trong 1”. Một là kiểm tra nấm bệnh, thường thì các vết thâm đen xuất hiện nơi cổ rễ, hai là kiểm tra rệp sáp, ba là theo dõi khi nào cây có nhu cầu về dinh dưỡng. Khi cần phân, tự cây sẽ cho ra bộ rễ cám (rễ trắng), các rễ này có nhiêm vụ hút phân. Không có bộ rễ này mà chúng ta cứ cho phân thì hiệu quả sẽ không như mong muốn. Ví như trời nắng mà phun phân bón lá, lúc ấy các lỗ khí khổng đã khép lại thì cây làm sao hấp thụ được dinh dưỡng. Rễ cây mà không hấp thụ được phân thì một phần sẽ thẩm thấu gây ô nhiễm mạch nước ngầm, một phần bốc hơi trong không khí góp phần vào hiện tượng mưa a xít, và lãng phí.
Tôi có hai anh bạn năm nay gần 60 tuổi, một anh sử dụng phân gà, một anh sử dụng phân cút không ủ hoai, không xử lý mầm bệnh. Sau 2 năm bỏ ra hằng trăm triệu đồng để chữa bệnh mà tiêu vẫn rụng như lá mùa thu, giờ thì đành rưng rưng “tiễn em lên đường”. Gần đây có anh bạn trẻ alo cho tôi: “lá, trái rụng quá làm sao đây anh?” Năm lần bảy lượt như thế, gặng hỏi để tìm ra nguyên nhân thì “tiêu em làm bồn và cho phân bò tươi”. Ôi thôi! Cứ thuốc này thuốc nọ chạy theo nó thì e rằng lại “tiền ra như nước sông Đà…” Mong các bạn đừng theo bước chân hai anh bạn già của tôi.
Chúng ta nên tập cho mình thành thói quen ghi chép cẩn thận, chi tiết, những việc làm của mình như bón phân, làm bông và xử lý dịch bệnh, làm tài liệu lưu trữ cho mình để rút kinh nghiệm cho những lần sau. Xây dựng cho mình quy trình chăm sóc, quản lý dịch bệnh.
Hãy chọn cho mình nhà sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật uy tín để “trao thân gửi phận”. Có những cty sản xuất phân, thuốc trọn bộ, thuốc thì từ làm bông đến xử lý các loại bệnh, phân thì nên chọn loại hữu cơ vi sinh không có nguồn gốc từ phân gà, phân heo,phân rác, phân bồn cầu, bể phốt….( tốt nhất dùng phân bò tự ủ hoại mục), trong phân hữu cơ vi sinh có những vi sinh vật có ích giúp cho rễ cây hấp thụ phân bón tốt hơn nhưng hầu hết các cty không làm được phân hữu cơ sạch dành cho tiêu. Nên phun phân bón lá định kỳ để cung cấp trung, vi lượng cho cây, và có thể phối hợp với thuốc ngừa bệnh trong các lần phun. Tốt nhất là nên phối hợp các loại phân, thuốc của cùng một cty, như thế an toàn hơn. Trường hợp phối hợp thuốc giữa hai cty khác nhau thì phải có sự hướng dẫn cẩn thận. Cách đây vài hôm có một bạn nhỏ ở Dốc Mơ băn khoăn: mình sử dụng phương pháp vô cơ kết hợp hữu cơ thì nấm tricoderma làm sao tồn tại được? Vấn đề là ở chỗ đó. Làm cách nào mà đừng để cho tay phải sanh, dưỡng còn tay trái thì hủy, diệt. Điều này cũng làm rất nhiều người băn khoăn và ngạc nhiên vì chưa thấy ai đặt vấn đề, thế nên tôi mới khuyên nên pha trộn các loại thuốc với nhau của cùng một cty, vì có loại thuốc sinh học cũng trị được nấm bệnh mà không làm ảnh hưởng đến tricoderma.
Mỗi vùng, miền có thời tiết khác nhau, nhất là trong thời điểm hãm nước làm bông, không nên cứng nhắc, nương theo trời đất mà làm. Thí dụ năm ngoái phun kích thích ra hoa vào ngày 20/4 nhưng năm nay mưa muộn hơn thì phun vào ngày 2/5, nên uyển chuyển theo thời tiết. Nhìn Trời nhìn Đất mà làm chứ chẳng chống Trời được đâu. Nhà nông còn phụ thuốc rất nhiều vào thời tiết, như năm nay cơn bão số 1 nhiều người không biết “đánh thức miên trạng”của cây tiêu nên tiêu ra nhiều lá, ít bông, làm không ít nhà vườn điêu đứng.
Không dễ dàng gì mà chỉ trong một sớm một chiều thuyết phục được mọi người chuyển hướng, từ lối canh tác vô cơ theo hướng hữu cơ sinh học, thế cho nên tôi rất cách dùng từ của anh Tinh trần Ba “từ từ cai nghiện hóa học”(người đã thấy được hậu quả của việc lạm dụng hóa học). Nếu bạn nào chưa tin vào hướng canh tác hữu cơ sinh học thì nên chia vườn tiêu của mình thành 3 lô để tự kiểm nghiệm,1 lô canh tác hướng vô cơ, 1 lô canh tác hướng vô cơ kết hợp hữu cơ và 1 lô chuyên canh tác hữu cơ. Theo dõi, so sánh từ 2-3 năm để đánh giá hiệu quả, lựa chọn cho mình một con đường đi.
Một khi đã tìm được giải pháp cho mình rồi thì tình thần thoải mái, nhẹ nhàng. Vườn tiêu mỗi năm chết vài cây là chuyện bình thường, không lo dịch bệnh lây lan. Cuộc đời làm vườn của tôi mấy mươi năm sử dụng thuốc hóa học, nghĩ lại sợ quá, giờ thì mơ ước một ngày nào đó trên bao bì của một số loại thuốc có dòng chữ “sử dụng sản phẩm này có thể gây bịnh ung thư”… để mọi người biết mà cân nhắc trong việc làm của mình.
Từ đầu mùa mưa đến giờ mải mê vật lộn với con rệp sáp, lũ bất lương đó cứ chực chờ nhảy vào cắn phá rễ tiêu, nay đã tìm được cách đối phó bằng biện pháp sinh học. Hy vọng một ngày gần đây sẽ viết được một bài với cái tựa “Rệp Sáp tên vô lại”.
BÀI 3: KINH NGHIỆM ÔNG VUA HỒ TIÊU 15 TẤN/ha
MỘT BÀI VIẾT NGÀY 3-2-2008 VỀ ÔNG VUA HỒ TIÊU CHƯ SÊ –GIA LAI
Hộ nông, dân Nguyễn Văn Quéo ở tổ 12 thị trấn Chư Sê, Gia Lai trồng tiêu năng suất đạt 15 tấn/ha. Đây là vườn tiêu có năng suất cao nhất thế giới hiện nay. Vườn tiêu mỗi hécta thu 1,5 tỷ đồng một năm.
Anh Quéo có một bí quyết: Giữa lúc hầu hết dân trồng tiêu đổ xô chặt cây rừng làm trụ thì anh bỏ hàng trăm triệu đồng đúc trụ bê tông. Đến nay hiệu quả trồng tiêu trên trụ bê tông đã rõ.
Anh giải thích: Trụ gỗ thường không thẳng, chỗ cong ánh sáng không đến dễ phát sinh sâu bệnh. Thân gỗ khiến loài mối bám vào đó leo lên phá hoại tiêu. Việc thay thế trụ tiêu bằng trụ xi măng còn giúp người trồng tiêu giải được bài toán phá rừng.
Nhìn vườn tiêu người cựu thanh niên xung phong này chúng tôi không khỏi thán phục. Hàng nghìn trụ tiêu tăm tắp đều như một, như xếp, quả trĩu cành.
Sản lượng 15 tấn/ha, trong đó 50% tiêu đỏ giá bán 175.000đ/kg, 50% tiêu đen giá 50.000đ/g, mỗi hécta tiêu cho anh thu nhập không dưới 1,5 tỷ đồng. Đấy là chưa kể, năm 2007 riêng tiền bán tiêu giống 2,5 hécta thu nhập gần 500 triệu đồng.
Chư Sê mỗi hécta tiêu năng suất từ 10 đến 12 tấn có người làm được song 15 tấn/hécta chỉ mỗi anh Quéo. Phó chủ tịch Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam bảo đây là năng suất tiêu cao nhất thế giới.
Anh Quéo hé lộ bí quyết: Vườn tiêu của anh tuyệt đối không bón phân hóa học, chỉ bón phân bò 10kg/gốc/năm sau đó phủ 1 lớp dơm dạ phủ lên trên. Mùa khô mỗi tháng anh tưới nước cho tiêu 1 lần. Vườn cây phải thoáng đãng. Từ năm thứ 3 trở đi chỉ nhổ cỏ mà tránh đào xới làm đứt rễ tiêu.
Các loài sâu bệnh trên tiêu xử lý thuốc bảo vệ thực vật chỉ thực hiện ở gốc, tránh phun trực tiếp lên lá. Điều đặc biệt quan trọng là chọn, xử lý giống lúc mới trồng. Anh cho rằng khí hậu Tây Nguyên trồng giống tiêu Phú Quốc là thích hợp nhất.
Nhiều giải pháp kỹ thuật chế biến tiêu
Mới học đến lớp 7, chưa ra nước ngoài lần nào song anh Quéo được Hội thi sáng tạo kỹ thuật tỉnh Gia Lai lần thứ 3 năm 2007 trao một giải nhì, một giải ba (không có giải nhất) cho 2 sản phẩm: “Chế biến sản phẩm hồ tiêu đỏ” và “Máy bóc vỏ hạt tiêu (trắng)”.
Từ trước đến nay trong nước chỉ sản xuất sản phẩm tiêu trắng (tiêu sọ) và tiêu đen bình thường. Tiêu đỏ là những quả tiêu chín mọng, được chọn lựa kỹ, công phu chất lượng sản phẩm cao, thơm ngon hơn, giá bán gấp 3,5 lần tiêu thường.
Việc thu hoạch tiêu đỏ theo anh Quéo không làm ảnh hưởng đến năng suất vườn tiêu như lâu nay nhiều người trồng tiêu vẫn nghĩ. Nếu thu tiêu chín chỉ cần 2,3 kg đến 2,5 kg tươi được 1 kg khô, tăng khoảng 30% sản lượng. Chất lượng tiêu cũng tăng cao nên giá bán cao hơn.
Thu hoạch tiêu chín mất nhiều thời gian song bù lại sản lượng tăng, lợi nhuận hơn lúc hái sớm. Để sản xuất tiêu đỏ, sau khi thu hoạch, bóc hạt, phân loại tiêu chín, rửa nước sạch, trộn cồn thực phẩm khử trùng và tạo độ bóng. Sấy khô trên lò ga ở nhiệt độ khoảng 40 độ cho đến lúc độ ẩm còn 12,5% là đạt.
Anh Quéo còn tạo ra máy bóc vỏ hạt tiêu bằng trục thẳng đứng thay cho máy bóc vỏ thông thường trục ngang. Tỷ lệ tiêu bóc vỏ theo máy thẳng đạt 75%, tăng 5% so máy bóc vỏ trục ngang, tỷ lệ hạt vỡ không đáng kể.
Ông Nguyễn Dũng – Chủ tịch UBND huyện Chư Sê, kiêm Phó chủ tịch Hiệp hội hồ tiêu Việt Nam cho biết sắp tới huyện sẽ giao cho anh Quéo 30ha đất làm mô hình trình diễn cho người trồng tiêu đến học tập kinh nghiệm.
Đây cũng là một trong những nơi quảng bá thương hiệu hồ tiêu Chư Sê. Ông Dũng kỳ vọng mô hình sản xuất tiêu năng suất cao của anh Quéo sẽ nhanh chóng phổ biến đến nhiều hộ trồng cây hàng hóa này.
BÀI 4: KỸ THUẬT NHÂN GIỒNG HỒ TIÊU
Vườn hồ tiêu trồng đã 27 năm của gia đình Nguyễn Minh Vịnh.
Muốn thành công trong bất kì lĩnh vực nào cũng phải có mục tiêu rõ ràng, có ước mơ để tạo động lực cho ta phấn đấu, tìm tòi học hỏi, đúc kết kinh nghiệm từ bản thân, gia đình và của người đi trước. Và tuyệt đối không được nản chí trên con đường mà ta đã chọn. Trồng cây hồ tiêu cũng vậy.
Khi mới bắt đầu trồng hồ tiêu, tôi may mắn hơn nhiều người khác là được thừa hưởng kinh nghiệm của gia đình. Một kỹ sư công nghiệp trẻ, bỏ về vườn trồng tiêu thì có rất nhiều lời đàm tiếu. Thậm chí cái cuốc còn cầm không nổi, vì bao năm đèn sách tôi chỉ biết cầm cây bút. Phải học từ những nhát cuốc đầu tiên, học từ những người thân trong gia đình đã chỉ cho tôi biết làm thế nào để trồng cây hồ tiêu. Tôi rất biết ơn những người thân đã giúp đỡ để nay tôi có thể chia sẻ kinh nghiệm lại với bà con.
Hồ tiêu là một loại cây dây leo hoang dại trong rừng được con người mang về trồng từ rất lâu. Hồ tiêu nguyên thủy có chủ yếu là bông đơn tính nên khả năng đậu hạt rất thấp. Hồ tiêu ngày nay năng suất cao nhờ có sự chọn lọc nhân tạo là chính. Cây còn có thể thụ phấn nhờ vào sức gió, côn trùng,… nhưng nhiều nhất vẫn là khả năng tự thụ phấn nếu là bông lưỡng tính. Những bông đơn tính sẽ rụng giống như bông cây trầu không, có ra bông nhưng không đậu hạt.
Hồ tiêu là cây công nghiệp đa niên. Vì vậy, việc chọn giống tốt có ảnh hưởng rất lớn đến năng suất, sản lượng và khả năng đề kháng với dịch bệnh sau này. Theo tôi, khâu quan trọng nhất của việc trồng hồ tiêu chính là chọn giống. Chọn giống làm sao để cho năng suất cao và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của vùng trồng. Phải chọn những giống có nguồn gốc rõ ràng, đã kiểm định được năng suất và khả năng kháng dịch bệnh, chống chịu với điều kiện bất lợi của môi trường.
CÁC CÁCH NHÂN GIỐNG
Có nhiều phương pháp nhân giống hồ tiêu như: bằng hạt, bằng dây hom, chiết và có thể ghép.
Sự khác biệt giữa giống tốt và giống xấu
- Nhân giống bằng hạt
Việc nhân giống bằng hạt sẽ không đảm bảo những cây con hoàn toàn cho năng suất như cây mẹ. Có thể nó cho ra giống mới năng suất cao hơn. Nhưng cũng có thể nó cho ra cây kém năng suất. Mà cây tiêu chủ yếu tự thụ phấn nên khả năng thoái hóa khi nhân giống bằng hạt là rất lớn. Chỉ có một số ít hạt thụ phấn chéo nhờ gió hay côn trùng thì có thể mang những đặc tính nổi trội của ưu thế lai. Cây tiêu trồng tới ngày nay thì khó tìm thấy cây còn thuần chủng.
Nhược điểm lớn nhất của nhân giống bằng hạt là cây rất lâu ra ác, lâu có trái và cũng không đảm bảo là cây sẽ mạnh hơn phương pháp nhân giống bằng hom cho dù đã chăm sóc đúng cách. Nhưng nếu bà con nào vẫn có ý định nhân giống bằng hạt thì nên chọn giống từ cây bố mẹ mạnh khỏe, hạt to và đều hạt, không bị bồ cào. Giống đó là do mình chọn hạt đem nhân chứ không nên lấy cây mọc lang, mọc dại đem nhân giống. Lấy như vậy sẽ không đảm bảo chất lượng cây giống. Đợi cho tới khi nó ra trái mới biết năng suất kém cũng mất vài năm, nhổ bỏ thì tiếc mà không nhổ bỏ thì cũng chẳng có lợi về mặt kinh tế. Mục đích chính của bà con trồng tiêu là sản lượng thu hoạch được, chứ không phải là tìm hiểu về các phép lai hay nguồn gen như các nhà khoa học.
- Nhân giống bằng hom
Với phương pháp nhân giống này cây con mang đặc tính giống hệt cây mẹ.
Ưu điểm là dể thực hiện, và có thể nhân giống nhanh chóng. Bà con ta thông thường nhân giống bằng lươn (lươn là tiêu mọc bò dưới đất, còn tiêu trên đọt mà không có chỗ leo nữa nó thòng xuống gọi là lươn thòng), hay bằng dây bám trong thân mà chưa ra tay gọi là lươn thân. Và dây bám vào thân đã ra tay gọi là tiêu ác, phần tiêu ra tay ở dưới gốc sau đó bò dài ra gọi là ác gốc. Cách nhân giống khá đơn giản.
Chọn dây đã già cứng cáp có nhiều mắt rễ khí sinh (rễ bám) thì cây sẽ phát triển tốt hơn.
Cắt lấy khoảng 3-4 mắt, chiều dài tối ưu là 30-40 cm tùy vào khoảng cách của mắt dây.
Cắt bỏ hết lá và tay phía dưới bầu đất ươm. Chừa 2/3 lá phần phía trên, cây sẽ phát triển mạnh nhất. Thường ít khi nhân giống bằng lươn thòng, vì không có mắt rễ khí sinh nên cây sẽ phát triển chậm hơn. Có khi cây con trồng leo lên tới ngang ngực mà nhổ lên chỉ có vài cái rễ.
Dựa theo cách chọn hom giống mà ta phân ra làm hai loại là trồng bằng lươn hay trồng bằng ác.
Trồng bằng lươn có nhược điểm là cây lâu ra trái hơn nhưng ưu điểm là cây mạnh hơn và tuổi thọ sẽ cao hơn, cây hồ tiêu kinh doanh sẽ lâu suy hơn trồng bằng ác.
Trồng bằng ác lại mau cho ra trái nhưng cây nhanh già cỗi và sớm suy thoái. Với phương pháp chăm sóc tốt, cho dù trồng lươn hay ác, hồ tiêu có thể kéo dài tuổi thọ trên 35 năm.
Cách ươm giống bằng hom
Theo kinh nghiệm, những nhà vườn trồng tiêu năng suất cao chung quanh tôi phân ra làm hai cách ươm. Tôi áp dụng cả hai cách và thấy cả hai đều hiệu quả. Nên tôi chia sẻ với bà con như sau:
- Cách ươm bài bản
Chuẩn bị bầu ươm kỹ càng bằng cách trộn xơ dừa, tro trấu và đất. Tỉ lệ 50% đất 25% xơ dừa và 25% tro trấu trộn đều với nhau. Dây hom được ngâm vào dung dịch ra rễ cực mạnh trong 5 phút. Vườn ươm phải có sự chuẩn bị, có che chắn cho cây phát triển mạnh. Khi cây đã phát triển mạnh rồi mới được đưa đi trồng. Trước khi đem trồng phải tháo bỏ dàn che chắn, cho cây ra ánh sáng để cây cứng cáp với chế độ ánh sáng tăng dần. Khi trồng, quan trọng nhất là hố đã xử lý tốt để ngăn ngừa dịch bệnh. Phải bón lót đầy đủ phân chuồng hoai mục đã xử lý với lượng 10kg/ hố. Thông thường hố có kích thước 40x40x40cm với đất có tầng canh tác dày, rút nước tốt. Và hố có kích thước 50x50x50cm với đất khó rút nước. Lượng phân chuồng theo kinh nghiệm của tôi thì cứ ngập 2/3 hố là tốt. Sau đó đảo trộn đều, để tối thiểu 20 ngày sau mới xuống giống, hoặc để 1 tháng hay 1 tháng rưỡi cho chắc ăn hơn. Khi xuống giống tiêu không còn sợ cháy rễ vì rễ non của tiêu rất dễ bị tổn thương. Có thể bón lót thêm một tí lân + phân gà đã xử lý chuyên dùng bón lót tiêu con. Tuy đào hố sâu vậy nhưng chỉ trồng cạn thôi, với độ nghiêng chừng 700 so với mặt đất. Không nên dằn chặt đất quá, rễ sẽ kém phát triển. Chỉ dằn gốc và gần mặt cho cây giống khỏi lay. Nếu dây tiêu dài thì nên cột vào một cây giả (nọc phụ) cho tiêu leo lên cây giả trước. Khoảng cách giữa cây tiêu và gốc cây (hoặc nọc) cho tiêu leo là 25 cm và trồng theo 1 hướng nhất định, trồng như vậy sẽ dễ đôn tiêu.
Khi đôn tiêu thì nên khoanh 1 chỗ và 1 hướng cho ta dễ chăm sóc sau này. Tuyệt đối không đôn vòng quanh gốc cây tiêu leo. Vì đôn như vậy sau này rễ tiêu rất dể bị tổn thương khi ta phát cỏ, bón phân… Lưu ý hướng gió bão. Ví dụ: Hướng gió thổi mạnh là từ tây sang đông thì trồng hướng đông đôn sang hướng tây (ngược lại) để cây dễ leo, và khi leo sẽ ít bị tuột. Trồng 1 hướng thôi nhé. Yêu cầu này thường chỉ những người trồng tiêu có kinh nghiệm lâu năm mới để ý. Chỉ nên đôn tiêu khi cây đã ra vài cặp tay cứng cáp. Nếu đôn quá non cây sẽ ra lươn lại, phải mất công bấm đọt. Còn đôn quá già cây sẽ khó ra rễ và hay bị rầy trắng tấn công. Phải xử lý sạch hết rầy trắng trước khi đôn.
- Cách ươm theo chọn lọc tự nhiên hay chọn lọc nhân tạo
Chẳng có chuẩn bị gì. Cứ cắt hom vô trồng trong đất nhà mình, cây sẽ lên tự nhiên. Hom nào yếu thì sẽ chết ngay lúc mới trồng. Sau khi trồng xuống đất, gặp điều kiện môi trường thích hợp, cây nào sống sẽ phát triển rất mạnh và ít bị bệnh tật. Kiểu chăm sóc “con nhà khó” như của đồng bào thiểu số đó mà. Đây là cách ươm chọn lọc tự nhiên.
Ngoài ra khi giâm hom người ta có thể ủ trong cát khoảng 20-30 ngày để cho cây ra rễ. Khi nhổ hom lên để ươm vô bầu với giá thể đất, xơ dừa và tro trấu, thấy cây nào không ra rễ thì vứt bỏ. Cây nào rễ mạnh thì ta ươm, chăm sóc. Lưu ý cẩn thận không làm đứt rễ, và không ngâm trong bất kỳ dung dịch phân nào, kể cả phân bón lá, cây sẽ bị cháy rễ non. Đây cũng là cách ươm theo chọn lọc nhân tạo.
III. Nhân giống bằng phương pháp chiết
Bó chiết tiêu lươn
Đầu tiên, phải chọn những cây tiêu bố mẹ là những cây khỏe mạnh, thường là những cây 2-3 năm tuổi.
Với cây tiêu đã ra ác cao chừng 2 mét, bó tiêu y như chiết cây bình thường. Chọn những dây có rễ bám nhiều (rễ khí sinh), sau đó bó lại chừng 2-3 mắt rễ. Tôi thường dùng giá thể là rễ lục bình trộn với tro trấu và đất ẩm.
Bên trong bó bằng rễ lục bình để giữ nước và kích thích cây ra rễ. Bên ngoài bọc đất trộn tro trấu. Nếu có khô bầu thì chỉ khô đất chứ bên trong vẫn giữ ẩm không sợ cháy rễ. Đợi sau 10 ngày kể từ ngày bó bạn dùng kềm bấm dập phía dưới bầu đất, cẩn thận đừng bấm ngược nhé. Đây là thủ thuật đúc kết từ kinh nghiệm. Nhớ tưới giữ ẩm, tránh không để bầu đất khô. Sau khi bấm dập khoảng 30-45 ngày có thể cắt khúc tiêu đó xuống trồng. Trồng chừng 4-5 mắt rễ khỏi tốn công đôn tiêu.
Khi trồng, phải che chắn bằng lá chuối khô hay bao bì gì đó để ngăn ánh nắng trực tiếp trong vòng 20 ngày đầu và tháo dần sau 1 tháng. Để cây không bị sock nên trồng vào lúc chiều mát. Với phương pháp nhân giống này, có thể trồng tiêu quanh năm…
Bó chiết lươn thòng, bấm dập ngược so với chiết ác.
Bó chiết tiêu ác. Cây tiêu chiết mới 4 tháng tuổi, được chiết lại để nhân giống thêm.
Cây tiêu chiết mới trồng được 2 tuần tuổi. Chung quanh gốc là cây lạc dại và vạn thọ
- Nhân giống bằng tiêu ghép
Phương pháp nhân giống tiêu bằng cách ghép chỉ trong giai đoạn thực nghiệm, chưa có đủ thời gian để khẳng định tuổi thọ của cây như tiêu trồng bằng phương pháp thông thường.
Hơn nữa, với 2 cách nhân giống để trồng bằng hom và cách chiết tiêu cộng với kinh nghiệm chăm sóc hồ tiêu của gia đình tôi ít khi gặp bệnh tật. Do đó tôi không thực hiện nhân giống bằng cách ghép tiêu. Bà con nào đã thực hiện thành công cách ghép tiêu xin chia sẻ. Tôi sẽ học hỏi và chân thành cảm ơn.
BÀI 5 VÌ SAO TRỒNG LẠC DẠI, HOA CÚC TRONG VƯỜN TIÊU
Trồng hoa cúc trong vườn tiêu giảm được tiền mua thuốc trừ sâu
Gần đây, ở huyện Cẩm Mỹ – Đồng Nai xuất hiện mô hình trồng tiêu “lạ”. Khi chúng tôi nhìn tận mắt và nghe chủ vườn kể mới hay, cái “lạ” này có thể giúp người trồng tiêu giảm chi phí và làm ra sản phẩm sạch.
Mô hình sản xuất tiêu “lạ” đó được một số nông dân ở xã Lâm San áp dụng và kết quả cho họ lợi nhuận thêm vài chục đến hàng trăm triệu đồng/ha/năm. Sau một thời gian làm thử thấy mang lại hiệu quả cao, họ truyền kinh nghiệm cho nhau để nhân rộng.
Trồng hoa cỏ trong vườn tiêu
Sau cơn mưa, cây cối như khoác một màu áo mới tươi xanh mơn mởn. Chủ vườn Nguyễn Văn Quang ở ấp 2, xã Lâm San dẫn chúng tôi đi thăm khu vườn tiêu rộng gần 0,5 ha được trồng xen với hoa cúc. Bước vào vườn tiêu, chúng tôi như lạc vào thế giới khác. Từng nọc tiêu vươn cao xanh ngắt đang thời kỳ cho trái xum xuê. Giữa hai hàng tiêu là từng bụi cúc cánh bướm, cúc vạn thọ đang khoe sắc. Từng đàn ong, bướm đủ màu rủ nhau về hút mật.
Nếu không được nói trước, vô tình lạc vào đây sẽ nghĩ chủ vườn là một nhà thơ hay nghệ sĩ, họa sĩ gì đó mới có lối trồng cây lãng mạn như vậy. Thế nhưng, chủ vườn lại là nông dân thứ thiệt, quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”. Anh Quang cho hay: “Tôi nghe nói, trồng hoa cúc trong vườn tiêu sẽ dẫn dụ được các loại thiên địch về diệt bớt các loại côn trùng gây hại nên làm thử. Trồng rồi, tôi thấy tiêu ít bị sâu bệnh, phát triển tốt, năng suất tăng cao, mỗi năm giảm được trên 500 ngàn đồng/sào tiền mua thuốc trừ sâu để phun xịt. Với lại trồng hoa trong vườn tiêu, mỗi lần ra chăm sóc thấy không gian trong lành, thoang thoảng mùi thơm của hương hoa cũng làm giảm bớt mệt nhọc”.
Khác với anh Quang, ông Trần Văn Tấn ở ấp 2, xã Lâm San trồng cỏ lạc dại (đậu phộng dại) trong vườn tiêu.
Đưa chúng tôi ra vườn tiêu rộng mênh mông, giữa các hàng tiêu là cỏ lạc dại mọc tươi tốt như một tấm lụa xanh trải dài có điểm xuyết màu vàng rực rỡ. Không giấu được niềm vui, ông Tấn kể: “Thảm đậu phộng dại này làm lợi cho tôi cả trăm triệu đồng mỗi năm đấy. Tôi có hơn 1ha tiêu, mấy năm trước chăm sóc theo phương pháp truyền thống, năng suất chỉ gần 3tấn/ha/năm. Khoảng 2 năm nay, tôi trồng xen cỏ đậu phộng dại trong vườn tiêu, năng suất tăng lên 4 tấn/ha/năm và giảm một nửa lượng phân bón hóa học”.
Nhờ trồng cỏ lạc dại trong vườn tiêu, chi phí đầu vào cho cây tiêu của ông Tấn giảm gần 20 triệu đồng/ha/năm tiền phân bón hóa học. Cộng với năng suất tiêu tăng hơn 1tấn/ha/năm nên vụ tiêu vừa qua, mỗi ha tiêu ông Tấn lời thêm hơn 100 triệu đồng.
Hướng đến sản xuất sạch
Lâu nay, nông dân trồng tiêu phần lớn chăm sóc theo cách trong vườn phải làm sạch cỏ, khi bị sâu bệnh thì phun thuốc phòng trừ. Hầu hết không ai biết, trồng hoa cúc và một số loại hoa, cỏ khác trong vườn tiêu có thể phòng trừ được nhiều loại sâu bệnh gây hại. Thạc sĩ Trần Thị Phương Chi, ở Chi cục BVTV Đồng Nai, cho biết: “Các nước có nền nông nghiệp phát triển như Hàn Quốc đang hướng đến sản xuất nông nghiệp sinh thái. Cụ thể, họ hạn chế dùng các loại thuốc trừ sâu, chỉ sử dụng các loại thuốc sinh học ít gây hại cho môi trường và con người. Đồng thời họ trồng xen cây hoa, cỏ có ích trong vườn, ruộng để dụ thiên địch về diệt các loại côn trùng gây hại. Với cách làm trên sẽ giảm chi phí đầu vào cho sản xuất, năng suất cây trồng tăng và nông sản đảm bảo vệ sinh”.
Bà Phùng Thị Thanh Tú, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Cẩm Mỹ, cho hay: “Tới đây, Hội Nông dân huyện sẽ phối hợp với hội nông dân các xã tuyên truyền những mô hình sản xuất tiêu an toàn cho năng suất, chất lượng cao để hội viên có thể đến tham quan, học hỏi kinh nghiệm và nhân rộng. Các mô hình trên rất dễ thực hiện trong khi hiệu quả đem lại khá cao”.
Hiện nay, chi phí đầu vào cho sản xuất nông nghiệp mỗi năm đều tăng. Trong đó, tăng nhiều vẫn là phân bón hóa học, thuốc BVTV. Nếu chọn được mô hình giảm chi phí, năng suất được nâng lên thì lợi nhuận của nông dân sẽ tăng. Thạc sĩ Chi cũng cho biết, các loại hoa cúc, cỏ lạc dại có thể trồng xen trong các vườn trồng cây khác cho hiệu quả rất tốt.