Tuyến trùng là giống giun tròn, có kích thước rất nhỏ, mắt thường chúng ta không nhìn thấy được, chúng có khoảng hơn ngàn loài, được phân ra làm hai loại chính đó là:
Tuyến trùng nội ký sinh Meloidogyne incognita gây bứơu rễ, tạo tổn thương cho các loại nấm Fusarium sp, Phytopthora, Rhizoctonia sp, Pythium gây hại..
Tuyến trùng ngoại ký sinh Pratylenchus, Xiphinema truyền bệnh vi rút…
Chúng gây hại cho nhiều loại cây trồng đặc biệt Cà phê, Thanh long,Hồ Tiêu…, , trong đó giống Meloydogyne. sp, nội ký sinh là chủ yếu chúng thuộc Giới: Animalia. Ngành: Nematoda. Lớp:Secernentea. Bộ: Tylenchida. Họ: Heteroderidae.
Vòng đời của Tuyến trùng được chia làm 5 giai đoạn . Trứng Tuyến trùng tuổi 1, tuổi 2, tuổi 3, tuổi 4 và trưởng thành. Tùy vào cây ký chủ và nhiệt độ mà vòng đời của TT kéo dài từ 40-60 ngày. Hoạt động chủ yếu ở độ sâu từ 5-30 cm.
Con cái đẻ hàng loạt trứng trong túi gelatin do chúng tự tiết ra trong trong quá trình sinh sản, để bảo vệ trứng khỏi yếu tố bất lợi bên ngoài, túi trứng nằm ngoài nốt sần, đôi khi nằm trong nốt sần (bứơu rễ), túi trứng tồn tại 1 năm nếu gặp điều kiện thuận lợi, bên trong chứa từ 1 đến 2 ngàn trứng, khi tiếp xúc với axit yếu của rễ cây chúng nở ra 200-600 Tuyến Trùng tuổi 1 và chui ra thành Tuyến Trùng tuổi 2, từ tuổi 2 chúng bắt đầu hình thành kim chích và xâm nhập vào nốt sần hay rễ mới. Khi sinh dưỡng chúng tiết ra men tiêu hóa làm cho quá trình sinh lý, hóa của mô rễ thay đổi, hình thành tế bào khổng lồ, vùng dinh dưỡng của Tuyến Trùng gồm 5-6 tế bào khổng lồ. Từ tuổi 2 đến tuổi 3 cũng là giai đoạn biến đổi quan trọng phân giới tính của Tuyến Trùng, con cái phát triển chiều ngang và thành hình bầu dục hay hình giọt nước, con đực phát triển chiều dài sau đó đi ra ngoài chứ không nằm trong mô rễ .
pH đất không ảnh hưởng nhiều đến TT. Độ ẩm thích hợp là 60% cao hơn hay thấp hơn đều ảnh hưởng lớn đến Tuyến Trùng. Vì thế vào mùa khô hay những tháng mưa dầm mật độ Tuyến Trùng giảm rõ rệt. Nhiệt độ có ảnh lớn đến Tuyến Trùng, 50-60oC trong 30’- 1h hoặc từ 30 – 40 Oc trong nhiều ngày Tuyến trùng sẽ chết. tuyến trùng có mặt ở rất nhiều nơi xâm hại trên nhiều loại cây trồng đặc biệt trong đó có cây Hồ tiêu là loại cây mang lại nhiều giá trị kinh tế cao nó làm ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của Hồ tiêu .Tuyến trùng sâm nhập vào rễ tiêu,là phá hủy hoàn toàn bộ rễ từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho các loại nấm bệnh gây hại như nấm Phytopthora sp. Fusarium sp. Pythium sp…, gây bệnh cho cây Tiêu, làm cho cây tiêu bị chết nhanh, chết chậm.chúng không chỉ xâm nhập ở những cây bị vàng, mà ngay cả những cây đang còn xanh tốt, nhưng đang trong giai đoạn đầu, chức năng của rễ chưa bị ảnh hưởng nhiều. Còn những cây bị vàng lá, rụng lá, lá nhỏ, quăn queo, khuyết tật…là do bệnh phát triển ở giai đoạn cuối.
BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ
Trước khi trồng mới , bà con nên tiến hành cày sâu xới kỹ phơi đất, lợi dụng nhiệt độ và tia tử ngoại của mặt trời tiêu diệt Tuyến Trùng tồn tại trong đất, dùng các loại thuốc trừ sâu như apashuang 10h, afudan 3g,5g hoặc các loại chế phẩm Nema…
Đối với vườn cà phê kiết thiết cơ bản trồng lại.
Cần kiểm tra đất cũ kỹ càng, không nên sót các tàn dư thực vật của các cây bị nấm bệnh, nhặt sạch các rễ cũ còn sót lại trong vườn.
Tiến hành cải tạo đất và luân canh các loại cây trồng khác từ 2- 3 năm để loại trừ khả năng lây lan của tuyến trùng.
Tiến hành xử lý hố trồng trước khi trồng cây con bằng cách:Đốt hố, Trộn 1kg vôi/hố rồi trộn vào đất, bón thêm phân chuồng để tăng độ hữu cơ cho đất.
Rải thuốc trị tuyến trùng như Mocap 10G (50g/gốc), Vimoca 20 ND ( 0.3 %, 2 lít dung dịch/gốc), Marshal 5G (50g/gốc), Oncol 20EC (0,3 %, 2 lít dung dịch/gốc)
Đối với vườn cà phê kinh doanh.
Tạo độ ẩm không khí và ánh sáng thích hợp cho vườn cà phê bằng cách trồng xen các cây che bóng, đai rừng chắn gió tạo năng suất ổn định cho vườn cà.
Bón phân đầy đủ và hợp lý các loại phân hóa học, tăng cường bón thêm phân hữu cơ, phân chuồng hay các chế phẩm sinh học để cải tạo đất.
Hạn chế xới xáo và vét bồn trong những vườn cây đã từng bị bệnh.
Những vườn cây đã bị bệnh không nên áp dụng biện pháp tưới tràn bởi nó sẽ lây lan sang các vườn cây không bị bênh.
Chú ý các biện pháp kỹ thuật, chọn giống ngay từ khâu gieo trồng. Tạo điều kiện sinh trưởng tốt nhất cho cây cà phê để chống chịu bệnh. Thường xuyên thăm vườn và chú ý đến những cây bị vàng lá, nếu không phải do thiếu đạ thì cần đào hố và xử lý ngay những cây bị bệnh. Xử dụng các loại thuốc hóa học như ở hố cà phê kiến thiết cơ bản để loại bỏ dấu hiệu của bệnh.
Đối với những cây cà phê mọc xunh quanh vùng cây bị bệnh cần sử dụng các loại thuốc hóa học như Viben C50 BTN, Bendazol 50WP (0,5%, 5 lít dung dịch/gốc) tưới 2 lần cho cây, mỗi lần cách nhau 15 ngày. Nên tưới nước trong mùa mưa.
Bệnh rễ do tuyến trùng là một trong những loại bệnh hại đặc biệt nghiêm trọng ảnh hưởng đến năng suất của vườn cây, để đảm bảo được năng suất của vườn trồng kính mong bà con chú trọng trong việc quan sát vườn cây và lưu ý các dấu hiệu của bệnh để phát hiện kịp thời và điều trị nhanh chóng trước khi bệnh lây lan rộng.
Với vườn tiêu lâu năm
Cần cày xới, phá ván như ở bài trước nhằm làm tơi xốp, thông thoáng đất, đào mương thoát nước, ngăn nước không để tiêu bị ngập úng, không để nước chảy tràn từ vườn này qua vườn khác. Bảo vệ hệ vi sinh vật hữu ích đặc biệt bảo vệ loài giun đất là loài sinh vật rất tốt cho cây trồng thì việc dùng những sản phẩm sinh học thân thiện với môi trường là hết sức cần thiết. Nói thế không có nghĩa là tẩy chay thuốc hóa học, nhưng chúng ta chỉ dùng khi thật sự cần thiết, dùng đúng, dùng đủ.
Nguồn: Nông Dân Đỗ Trường Sơn Bình Phước ( sưu tầm trên faceboook Anh)
