
Sầu riêng và những tín hiệu ‘tăng’ từ thị trường
Nguồn tin: Báo nông nghiệp
Sầu riêng Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội khi nhu cầu đối với loại quả này lớn, không chỉ thị trường Trung Quốc mà nhiều nơi khác.

Thương lái tiến hành thu mua sầu riêng. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Vẫn còn tình trạng tranh mua, tranh bán
Trong những năm gần đây, sầu riêng tiêu thụ thuận lợi, giá luôn ở mức cao, người trồng có lãi lớn, quy mô sản xuất sầu riêng tăng nhanh, nhất là tại các vùng tập trung Đông Nam bộ, Đồng bằng sông Cửu Long và đặc biệt là vùng Tây Nguyên với phương thức trồng xen sầu riêng trong vườn cà phê.
Theo Bộ NN-PTNT, từ năm 2016 đến 2022, tổng diện tích sầu riêng cả nước tăng từ 32.000ha lên hơn 112.200ha; năng suất bình quân sầu riêng có xu hướng tăng nhẹ trong khoảng 14,7 – 15,7 tấn/ha; đặc biệt sản lượng sầu riêng tăng cao, từ 366.000 tấn lên hơn 863.000 tấn (tăng 11,7%/năm).
Năm 2023, diện tích sầu riêng cả nước đạt khoảng 131.000ha, tăng 20% so với năm 2022, sản lượng đạt khoảng gần 1,2 triệu tấn, tăng 3,5% so với năm 2022.
Hiện cả nước có 34 tỉnh thành trồng sầu riêng. Trong đó, tập trung tại 4 vùng: Tây Nguyên (chiếm 47% diện tích cả nước), ĐBSCL (30%), Đông Nam bộ (19%), duyên hải Nam Trung bộ (4,2%). 4 tỉnh có diện tích trên 10.000ha và sản lượng trên 50.000tấn/năm gồm Đắk Lắk, Lâm Đồng, Tiền Giang, Đồng Nai.
Hai giống chủ lực gồm Ri6 và Dona. Trong đó, giống Ri6 phổ biến tại các tỉnh vùng ĐBSCL, giống Dona sử dụng nhiều hơn tại vùng Tây Nguyên (chiếm 60 – 70% trong cơ cấu diện tích).
Việt Nam có nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên, khí hậu thuận lợi trồng sầu riêng. Thời vụ thu hoạch sầu riêng quanh năm, giúp sầu riêng Việt Nam cạnh tranh hơn so với Thái Lan (thu hoạch từ tháng 5 đến tháng 8). Sầu riêng chính vụ tại vùng ĐBSCL thu hoạch từ tháng 4 đến tháng 8; vùng Tây Nguyên thu hoạch từ tháng 7 đến tháng 10; vùng Đông Nam bộ từ tháng 4 đến tháng 7 và vụ nghịch vụ tại ĐBSCL từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau.
Theo số liệu Bộ Công thương, giá sầu riêng có sự biến động lớn theo nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu thuận lợi. Đối với sầu riêng chính vụ từ tháng 4 – 9, giá cả có sự biến động không lớn. Tuy nhiên, vào các tháng nghịch vụ từ tháng 1 – 3 thì giá sầu riêng có sự biến động mạnh.
Từ tháng 11/2023 đến tháng 2/2024, giá sầu riêng tăng cao vì chỉ có sầu riêng các tỉnh ĐBSCL. Sầu riêng Ri6 từ 120.000 – 150.000 đồng/kg; sầu riêng Dona từ 140.000 – 190.000 đồng/kg. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Ông Vũ Đức Côn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đắk Lắk, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk cho rằng, thời gian qua, Bộ NN-PTNT, các cơ quan Trung ương, địa phương đã tập trung chỉ đạo, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển ngành hàng sầu riêng. Bên cạnh đó, cộng đồng doanh nghiệp, bà con nông dân có trách nhiệm trong việc xây dựng quy trình kỹ thuật, nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu, uy tín sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế. Qua đó, giá sầu riêng trên thị trường năm qua tăng cao, giúp nông dân, doanh nghiệp tăng thu nhập, ổn định sản xuất.
Tuy nhiên, ông Côn nhìn nhận, ngành hàng sầu riêng vẫn đứng trước nhiều khó khăn thách thức. Đơn cử như, vùng sản xuất sầu riêng còn nhỏ lẻ, chưa có vùng nguyên liệu rộng lớn, trình độ kỹ thuật của nông dân còn thiếu và yếu cả về tư duy sản xuất hàng hóa chuyên nghiệp theo quy định của nước nhập khẩu. Việc liên kết giữa đại diện vùng trồng, các đơn vị xuất khẩu với người dân chưa thực sự công khai, minh bạch, rõ ràng, chưa bền vững.
“Nhiều cơ sở sau khi được cấp mã số vùng trồng, đóng gói thiếu sự duy trì chất lượng, chưa tuân thủ đầy đủ các quy định kiểm dịch thực vật của nước nhập khẩu, chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp kỹ thuật làm sạch sinh vật gây hại trên hàng hóa trước khi xuất khẩu…
“Tình trạng gian dối, đánh cắp mã số vùng trồng; tranh mua, tranh bán; tình trạng chốt giá sớm, nông dân sẵn sàng bẻ cọc hợp đồng… dẫn đến khó phát triển ngành hàng bền vững”, ông Côn nêu.
Ngoài ra, hiện nay, chưa có Nghị định hoặc Thông tư hướng dẫn cụ thể về công tác cấp và quản lý mã số vùng trồng; chưa có chế tài xử lý các hành vi vi phạm… Công tác ứng dụng thông tin chưa được thông suốt quá trình từ sản xuất, đến thu hoạch, sơ chế, đóng gói và xuất khẩu.
Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đắk Lắk cho biết, trong thời gian tới, địa phương sẽ hoàn thiện Đề án phát triển ngành hàng sầu riêng, bơ giai đoạn 2025 tầm nhìn 2030 trình UBND tỉnh phê duyệt và tổ chức triển khai. Trong đó, ưu tiên phát triển thành vùng chuyên canh để thuận lợi cho áp dụng cơ giới hóa và tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời, phổ biến các thông tin về quy hoạch trồng sầu riêng thông qua các kênh truyền thông cho nông dân cập nhật.
Nhiều nông dân tại vùng ĐBSCL, Đồng Nai, Đắk Lắk trở thành tỷ phú nhờ trồng sầu riêng đạt chất lượng. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Sản lượng tăng ít nhất 20%
Dù mới tham gia vào thị trường xuất khẩu chính ngạch, nhưng sầu riêng Việt Nam đã lập kỷ lục tăng trưởng đột phá, trở thành “vua trái cây” của Việt Nam, với giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt 2,2 tỷ USD. Thị trường xuất khẩu chính là Trung Quốc, Nhật, Úc… chủ yếu là quả tươi và cấp đông.
Đặc biệt, lợi thế gần thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới – Trung Quốc giúp chi phí logistic giảm. Bên cạnh đó, tác động của khủng hoảng Biển Đỏ làm cho hàng hóa các nước đi vào thị trường Trung Quốc gặp nhiều khó khăn về thời gian, vận chuyển, chi phí. Việt Nam đã ký kết 17 Hiệp định thương mại tự do, với nhiều ưu đãi về thuế suất. Đây là lợi thế cạnh tranh cho sầu riêng nói riêng và rau quả Việt Nam nói chung khi xuất sang thị trường Trung Quốc.
Theo số liệu của Tổng Cục Hải quan, năm 2023, Trung Quốc chi trên 6,7 tỷ USD (trên 1,4 tấn) để nhập sầu riêng. Trong đó, sầu riêng Thái Lan khoảng 928.000 tấn (trên 4,5 tỷ USD); Việt Nam gần 494.000 tấn (trên 2,1 tỷ USD); Philippines trên 3.700 tấn (13,2 triệu USD).
“Phía Trung Quốc đã cấp hơn 700 mã số vùng trồng sầu riêng của Việt Nam (năm 2023 hơn 400 mã). Và hiện Bộ NN-PTNT cũng đang tiếp tục đàm phán với phía bạn về cấp mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói sầu riêng, cũng như việc cho phép xuất khẩu chính ngạch sầu riêng cấp đông. Dự báo, năm nay sản lượng sầu riêng tăng hơn năm ngoái ít nhất khoảng 20%. Sầu riêng Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng cao, nhất là tại thị trường Trung Quốc và ASEAN”, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp Hội Rau quả Việt Nam nhận định.
Theo dự báo của nhiều chuyên gia, sẽ có thêm nhiều cơ hội cho nông sản Việt Nam nói chung, sầu riêng nói riêng. Năm 2024 và những năm tiếp, dự báo xuất khẩu sầu riêng tiếp tục có những thuận lợi. Thị trường truyền thống Trung Quốc tiếp tục có xu hướng tăng về nhu cầu nhập khẩu sầu riêng. Ngoài ra, nhiều thị trường khác đã và đang quan tâm nhập khẩu sầu riêng Việt Nam, trong đó có Thái Lan..
Hiện Bộ NN-PTNT đang đàm phán với Ấn Độ để xuất khẩu sầu riêng chính ngạch và đang đàm phán xuất sầu riêng cấp đông vào Trung Quốc, như vậy, dư địa xuất khẩu sầu riêng là rất lớn. Tuy nhiên, để chiếm lĩnh thị trường thì chất lượng vẫn là yếu tố quyết định.
Đồng Nai là tỉnh đứng thứ 4 trong cả nước về diện tích trồng sầu riêng với gần 11.350ha. Cây sầu riêng đã giúp nhiều nông dân ở Đồng Nai thoát nghèo và vươn lên làm giàu. Năm 2024, tỉnh Đồng Nai tiếp tục mở rộng mã số vùng trồng, nâng cao chất lượng của các mã số vùng trồng được cấp, áp dụng công nghệ canh tác, đảm bảo truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Để chuỗi ngành hàng sầu riêng phát triển bền vững trong thời gian tới, tỉnh đẩy mạnh khuyến khích nông dân, HTX, doanh nghiệp thực hiện theo đúng, đủ theo các quy chuẩn của thị trường xuất khẩu, đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu, cũng như thu hút đầu tư vào chế biến sâu, nhằm nâng cao chất lượng sầu riêng của Đồng Nai nói riêng và Việt Nam nói chung.
Th323

Tập trung tháo “nút thắt” cho sầu riêng
nguồn tin: Báo Đăk Lăk
Phát triển trên vùng đất bazan màu mỡ, sầu riêng Đắk Lắk có nhiều lợi thế hơn hẳn những vùng khác trong cả nước về sản lượng và chất lượng, nhất là sầu riêng Dona – sản phẩm được ưa chuộng tại thị trường Trung Quốc.
Tuy nhiên, giá trị kinh tế cao và thị trường đang rộng mở đã làm cho tốc độ phát triển của cây sầu riêng quá nhanh, gây ra nhiều bất cập, hạn chế trong sản xuất, quản lý vùng trồng cũng như các khâu liên quan đến xuất khẩu.
Để làm rõ những vấn đề này, phóng viên Báo Đắk Lắk đã có cuộc phỏng vấn ông VŨ ĐỨC CÔN, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk.
Ông Vũ Đức Côn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk
* Sầu riêng là một trong những loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, với nhiều tiềm năng, thế nhưng việc phát triển loại cây trồng này ở Đắk Lắk đang bộc lộ nhiều bất cập. Xin ông cho biết đó là những điểm bất cập nào?
Không thể phủ nhận lợi thế và giá trị kinh tế cao mà cây sầu riêng đang mang lại cho người dân Đắk Lắk, nhất là khi sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc. Chính yếu tố này đã khiến việc phát triển sầu riêng trên địa bàn tỉnh thời gian qua đang bộc lộ rất nhiều bất cập. Trước hết là diện tích đang tăng mạnh, năm 2022 là trên 15.000 ha (tăng trên 12.000 ha so với năm 2015) và hiện người dân đang tiếp tục mở rộng trồng mới ở nhiều địa phương, với dự kiến năm 2023 diện tích sầu riêng toàn tỉnh lên trên 22.000 ha, trong đó có nhiều vùng trồng nhỏ lẻ, trồng xen và thiếu đồng bộ từ quy trình trồng, chăm bón.
Mặt khác, nhận thức của người dân về mã số vùng trồng cũng như việc tuân thủ các yêu cầu, quy định của thị trường nhập khẩu vẫn còn hạn chế, đặc biệt là nhận thức về chủ thể đại diện và sử dụng mã số vùng trồng; một số doanh nghiệp thực hiện công tác liên kết vùng trồng chưa thực sự công khai, minh bạch. Tiếp đến là việc áp dụng các quy định như: quy trình sản xuất; quy trình kiểm soát dịch hại và quy trình thu hoạch sản phẩm tại vùng trồng chưa được đồng nhất. Một bất cập nữa là lực lượng chuyên môn của địa phương hiện còn hạn chế, mỗi huyện đã bố trí một cán bộ phụ trách hoạt động liên quan đến mã số vùng trồng nhưng lại đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ khác. Trong khi đó, việc kiểm tra thực tế tại vùng trồng cần nhiều thời gian dẫn đến quá tải trong việc thiết lập hồ sơ vùng trồng…
* Vậy ngành nông nghiệp của Đắk Lắk đã có những “kịch bản” nào để sầu riêng phát triển bền vững từ khâu sản xuất đến thị trường xuất khẩu, thưa ông?
Dự đoán được những tình huống phát triển khi giá trị sản phẩm tăng cao nên ngay từ khi sầu riêng Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, ngành nông nghiệp tỉnh đã đề nghị các địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, khuyến cáo người dân không tự phát mở rộng diện tích sầu riêng tại các vùng có điều kiện đất đai, tưới tiêu nước không phù hợp; không tự chặt phá các loại cây trồng khác để chuyển sang trồng mới sầu riêng; không tự phát chuyển đổi vườn cà phê trồng xen sầu riêng, hồ tiêu có hiệu quả sang trồng thuần sầu riêng. Đồng thời, tập trung rà soát diện tích sầu riêng trên địa bàn tỉnh để xây dựng kế hoạch phát triển sản xuất theo vùng tập trung; gắn với đầu tư hạ tầng, cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến, đặc biệt là chế biến sâu. Triển khai, thực hiện có hiệu quả Kế hoạch số 217/KH-UBND, ngày 14/11/2022 của UBND tỉnh về việc triển khai công tác thiết lập, giám sát, phát triển mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói phục vụ xuất khẩu trên địa bàn tỉnh. Đặc biệt là thành lập và đưa vào hoạt động Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk, đây là hiệp hội ngành hàng sầu riêng đầu tiên trong cả nước.
Về lâu dài, ngành nông nghiệp đang xây dựng Đề án phát triển ngành hàng sầu riêng của tỉnh, với mục tiêu xây dựng và phát triển ngành hàng này theo hướng sản xuất hàng hóa lớn trên cơ sở phát huy lợi thế so sánh, nâng cao sức cạnh tranh và giá trị chất lượng của sản phẩm trên thị trường trong nước và xuất khẩu. Trong đó, sẽ tập trung thực hiện các giải pháp như: bố trí sử dụng đất phát triển sầu riêng theo từng địa phương; nghiên cứu, chuyển giao khoa học công nghệ về giống, sản xuất và chế biến; phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm trong nước và xuất khẩu; xây dựng kết cấu hạ tầng cho sản xuất (giao thông, thủy lợi, logistics); tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị; đề xuất các chính sách đặc thù hỗ trợ phát triển ngành hàng; xây dựng thương hiệu Sầu riêng Đắk Lắk…
* Theo ông, trong bối cảnh sầu riêng đang gặp nhiều “áp lực” về phát triển sản xuất và thị trường thì Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk sẽ phát huy vai trò của mình như thế nào trong thời gian tới?
Mặc dù trái sầu riêng Đắk Lắk – Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh so với sầu riêng Thái Lan và Philippines về sản lượng và chất lượng, tuy nhiên, trái sầu riêng Việt Nam đang chịu áp lực rất lớn trên “đường đua” xuất khẩu với các nước cùng trồng loại cây này, đặc biệt là ở thị trường Trung Quốc. Nếu chúng ta không làm tốt các khâu từ sản xuất cho đến xuất khẩu thì sầu riêng Việt Nam sẽ khó cạnh tranh với các đối thủ cùng xuất khẩu vào thị trường lớn này.
Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk xác định sẽ là nơi tập hợp và làm cầu nối tạo mối liên kết chặt chẽ, trách nhiệm giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị ngành hàng từ khâu sản xuất, bảo quản, sơ chế, chế biến, tiêu thụ và phát triển thị trường. Đồng thời, tập trung hướng dẫn, hỗ trợ các hộ dân tại vùng trồng sầu riêng, cơ sở đóng gói thực hiện chặt chẽ, nghiêm ngặt các quy định nhằm tạo ra sản phẩm chất lượng, an toàn, đáp ứng yêu cầu của nước nhập khẩu. Hiệp hội sẽ phát huy vai trò giám sát, tham gia giải quyết các vấn đề phát sinh trong các hoạt động liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm giữa nông dân và doanh nghiệp…
* Xin cảm ơn ông!
Thuận Nguyễn (thực hiện)
Th318